کتاب خوب برای کودکان این شکلیه!
در روزهایی که ظاهر کتاب‌ها روز به روز جذاب‌تر می‌شوند و سواد بصری و تصویری کودکان و نوجوانان افزایش پیدا می‌کند سوال مهمی برای والدین مطرح می‌شود: آیا با ویژگی‌های تصویرسازی و گرافیک خوب آشنایی داریم؟
سحر حقگو، به عنوان تصویرگر کتاب خردسال و کودک، با ما در گلپونه درباره ویژگی‌های تصویری کتاب‌های خوب و مناسب برای کودکان صحبت می‌کند و نکاتی را مطرح می‌کند که باید در انتخاب و خرید کتاب‌ها به آن‌ها توجه کنیم:
وقتی برای کودکی کتابی را انتخاب می‌کنیم طبعا به علایق و سلیقه‌ی او و محتوای کتاب توجّه می‌کنیم، اما تصویر و گرافیک کتاب هم عنصرهای مهمی در انتخاب یک کتاب مناسب هستند، نظر شما در این‌باره چیست؟
تصویرگری و گرافیک خوب برای کودک باید کاملا در جهت علایق کودک و شکل‌دهی درست به ذهن او انجام شده باشد. هرچه خلاقانه‌تر و اصولی‌تر، بهتر. گاهی شاید لازم شود که کلیشه‌های ذهنی شکسته شوند، گاهی آشنایی‌زدایی لازم است و در کار برای کودک باید بتوان به ساده‌ترین و خلاقانه‌ترین شکل ممکن، مفاهیم را به مخاطب منتقل کرد. فطرت انسان که در کودکی هنوز به اصل خود نزدیک‌تر است، صمیمیت و مهربانی را بیشتر درک می‌کند و اگر هنرمند و طراح بتوانند این مفاهیم تجریدی را در آثار خود بازنمایی کنند، اثر جذابی برای مخاطب خلق می‌شود.
عنصر پویایی تصاویر می‌تواند به جذاب شدن تصاویر برای کودکان کمک کند. علاوه بر این‌که ما قواعد و قوانینی برای شکل گرفتن تصویر خوب داریم و انرژی متن و تصویر ایده به هماهنگی خوبی در یک اثر برسند.
در گام نخست هنگام ورق زدن کتاب باید به چه نکاتی در صورت ظاهری اثر دقت کنیم؟
توجه به گروه سنی مخاطبان، نکته‌ی بسیار مهمی است، برای خردسالان زیر سه سال بهتر است از فرم‌های ساده و قابل فهم استفاده شود. این نکته باعث می‌شود که خردسال فرم‌ها را بهتر ببینند، بشناسد و به خاطر بسپارند و در همین حین لازم است از رنگ‌های زنده و شاد استفاده شود. وجود رنگ سفید و سیاه کنار این رنگ‌های زنده می‌تواند به ابعاد بصری کار کمک کند.
برای گروه سنی بین سه تا پنج سال، حس جستجو کردن و پرسش‌گری بیشتر رشد و تصاویری که این خصوصیات را دارند، برای آن‌ها جذاب است و باعث رشد و بالندگی ذهنی آن‌ها می‌شود. اما این آثار نباید پیچیده باشند چون سبب می‌شوند کودک نتواند با آن‌ها زیاد ارتباط برقرار کند.
یادمان نرود که در انتخاب و خرید کتاب برای کودکان حتما باید توانایی، ویژگی‌های فردی، سلیقه و ذائقه هر کودک، شناسایی و درنظر گرفته شود و هم‌چنین از تحمیل کردن سلیقه‌های بصری والدین به کودکان پرهیز شود تا کودکان بتوانند از خواندن و دیدن کتاب‌هایی که دوست دارند لذت ببرند. و اگر محصولات کاغذی متناسب با روحیه و سلیقه‌ی خود کودکان نباشد ممکن است باعث دل‌زدگی آن‌ها از کتاب شود و اعتماد بنفسشان را پایین بیاید.
کتاب و محصولاتی که باعث می‌شوند بچه در ساختن و شکل‌دهی‌شان دخالت کند، خیلی خوب و کارآمد هستند. کتاب‌هایی که حواس پنج‌گانه کودکان، مثل تا زدن، خط کشیدن، رنگ کردن، پرسش کردن و … را در روند ارتباط با محصول به کار می‌گیرد و حواس آن‌ها تحریک و درگیر می‌کند، به مقدار زیاد خلاقیت‌شان را پرورش می‌دهد و باعث جذب بیشتر کودکان به کتاب می‌شود.
یادمان باشد همین‌طور که گروه سنی بالاتر می‌رود، محصولات پیچیدگی بیشتر بصری خواهند داشت و این براساس پیشرفت توانایی کودک و تجربه‌ی اوست.
تصویرگری خوب برای کتاب کودک یعنی چه؟
تصویرگری یا گرافیک خوب از نظر من این است که در جهت هدف شکل‌گیری کل اثر، خسته‌کننده، دشوار و غیرقابل فهم نباشد، فضاهای خالی و یک‌دست به طرز صحیح و به‌جا استفاده شده باشد، هماهنگی بین متن و تصاویر وجود داشته باشد. تصاویر باید ساده و واضح باشند و در فهم و درک متن داستان کودک را یاری کنند تا بتواند او را جذب کند و این کشش باید در تمام مراحل محصول وجود داشته باشد تا کودک را به دوباره دیدن و خواندن کتاب تشویق کند.
وقتی کودکان بزرگ‌تر می‌شوند فکر می‌کنند کتاب مصور در شان آن‌ها نیست. حالا به نظر می‌رسد گرافیک کتاب مهم است. در این زمان باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
به نظرم در کتاب‌های نوجوانان هم فرمت‌هایی وجود دارد. با آزمون و خطا و گرفتن آمار و بررسی این نتایج می‌توان اثری دلخواه و مناسب این نوع مخاطبان به وجود آورد. بستگی به نوع متن دارد و شاید با طراحی پترن و یا تزیینات، طراحی حروف و … محصولی جذاب‌تر ارایه داد. گمان شخص من بر این است که نوجوان بیشتر می‌خواهد تصور ذهنی خودش را از متنی که می‌خواند داشته باشد، ولی چند تصویر به تصور بهتر او کمک می‌کند. به عنوان مثال در رمانی که هیچ ذهنیتی درباره‌ی طبیعت و فضای داستان وجود ندارد، وجود چند تصویر یا حتی طراحی لباس‌ها یاری‌گراست. اما در انتخاب این دست آثار باید شرایط و خواسته‌ها و دیدگاه‌های خواننده در نظر گرفته شود.
در گلپونه بخوانید: در کتاب‌ها به جستجوی نور باشیم
یک موضوعی که این‌روزها مورد توجه است، کتاب‌های تصویری و کتاب بدون کلام است. این نوع کتاب‌ها چه کاربردهایی دارند؟
با توجه به تحولاتی که در دنیا رخ می‌دهد و مفاهیم جدیدی که روزبه‌روز روانه‌ی بازار فرهنگی می‌شوند، باید محصولاتی برای آشنایی بچه‌ها به‌وجود بیاید. ولی کتاب‌ها، داستان‌ها و هر رسانه‌ی دیگری که به افزایش دوستی و مهربانی و از بین بردن مرزهای آدم‌ها کمک کند، پیشنهاد می‌شود. این مفهوم همیشه بوده و هست و خواهد بود. کتاب‌های تصویری هم به کمک همین تفکر و نیاز هزاران کودک خلق شده‌اند و پیش‌تر هم وجود داشته اند.
کتاب‌های تصویری بدون کلام برای کودکان خوب و مفید هستند و من به شخصه آن‌ها را دوست دارم و می‌پسندم. چراکه کودکان بدون کمک بزرگ‌ترها می‌توانند با دنبال کردن تصاویر داستان‌های ذهنی خود را بسازند و فکر می‌کنم به پرورش خلاقیت در کودک کمک زیادی می‌کند.
