با دوست داشتن محیط زیست ، غذای با ارزش را به خانه بیاورید
تهمینه حدادی
«حواستان هست که روزانه چه‌قدر زباله تولید می‌کنید؟»، «اصلا بعد از این‌که زباله‌ها تلنبار شد، چه اتفاقی می‌افتد؟»، «در بین شما بچه‌ها، کسی هست که فکر کنه پلاستیک یکی از مشکلات فعلی کره‌ی زمین باشه؟»، «پلاستیک چه‌جوری می‌تونه حیات‌وحش را به‌خطر بندازه؟» کلاس با سوال‌هایی آغاز می‌شود که در دل خود، پاسخهای مهمی را درباره‌ی محیط‌زیست و طبیعت به همراه دارد. بعد کودکان حاضر در کلاس شروع به مشارکت می‌کنند و پاسخهای درست و غلط خود را می‌گویند و کار کارگاه کلاس شروع می‌شود.
قرار است در این کارگاه، درباره‌ی مدیریت پسماند و زباله حرف بزنند و کودکان با شیوه‌ی اصولی تفکیک هفت‌گانه پسماند آشنا شوند. احتمالا والدین زیادی حاضر نباشند کودکشان را در چنین کلاسی ثبت‌نام کنند. با این‌حال «آیه حمداوی»؛ دوست‌دار و فعال محیط‌زیست، تابستان امسال آستین بالا زده است و طی یک ماه‌و‌نیم، درباره‌ی چنین مفاهیم مهم محیط‌زیستی، در قالب کارگاه‌هایی با نام «زندگی سبزگرایانه» با کودکان حرف زده است. حالا او نخستین دوره‌ی کارگاه‌های خود را با موفقیت طی کرده است.
ماهنامه‌ی کودک گلپونه، با او درباره‌ی شیوه‌ی آموزش مسایل محیط‌زیستی به کودکان، گپ و گفتی داشته است که در ادامه می‌خوانید:
با سوالی کلی آغاز کنیم: کودکان دراین دوره از کارگاه‌ها با چه چیزهایی آشنا شدند؟
در نخستین جلسه‌های این کارگاه، بچه‌ها با معضلات و مشکلاتی که پلاستیک برای زمین ایجاد خواهد کرد و هم‌چنین آسیب‌هایش به حیات‌وحش صحبت کردیم و در ادامه بچه‌ها با پدیده‌ی جزایر پلاستیک آشنا شدند و قرار شد به کمک هم و به صورت مشارکتی، راه‌هایی برای کاهش و حذف پسماندها پیدا کنیم. کلاس‌ها که پیش رفت، درباره‌ی کمپوست (تبدیل زباله به کود)؛ به‌عنوان یکی از کهن‌ترین و ابتدایی‌ترین روش‌های بازیافت صحبت کردیم. کودکان در طول این دوره با شیوه‌ی اصولی تفکیک و جداسازی هفت‌گانه زباله آشنا شدند و درباره‌ی جزایر پلاستیک و دریاهایی که تبدیل به سوپ پلاستیک شدند حرف زدیم. در میان جلسه‌های کارگاه نیز با کمک هم از لباس‌های کهنه، کیف پارچه‌ای درست کردیم و البته یک جلسه هم درباره‌ی خرید آگاهانه حرف زدیم.
خرید آگاهانه با چه رویکردی؟
درواقع درباره‌ی بسته‌بندی مناسب و قابل بازیافت صحبت کردیم که چه‌طور از ساخت و درست شدن زباله جلوگیری کنیم. به شناخت آن‌ها از قبل این کلاس‌ها خیلی بستگی داشت. بچه‌هایی که بزرگ‌ترهایشان پیش‌تر با آن‌ها درباره‌ی مسایل محیط‌زیستی صحبت کرده بودند، راحت‌تر و بهتر مفاهیم را درک می‌کردند و مفاهیم را راحت‌تر می‌پذیرند.
اما کودکانی هم در کلاس داشتیم که خانواده‌اش آگاهی لازم را از حفظ محیط‌زیست نداشتند، ولی بچه‌ها توانستند در طی کلاس با چیزهایی که یاد گرفتند، بزرگ‌ترها را به مباحث محیط‌زیستی علاقه‌مند کنند. بنابراین فکر می‌کنم در آموزش و یادگیری مسایل محیط‌زیستی فقط پذیرش کودک مهم نباشد، بلکه همراهی بزرگ‌ترها و جامعه نقش پررنگی در آگاه‌سازی آن‌ها به همراه دارد.
قاعدتا با شکسته‌شدن باورهای پیشین و روبرو شدن کودکان با مباحث تازه، آن‌ها با سوال‌ها و چالش‌هایی روبرو می‌شوند که بازتاب‌های مختلفی در زندگی‌شان دارد. با این دست چالش‌ها روبرو شدید؟
بله. شاهد این بودم که یکی از شاگردانم به صورت جدی و متمرکز، خیلی زیاد درگیر مباحث کارگاه‌ها شد. حالا او خریدهایش را آگاهانه و بادقت بیش‌تری انجام می‌دهد. یادم هست یک‌بار پرسید قرار است دایی‌ام برایم سوغاتی بیاورد، به او بگویم در چه بسته‌بندی‌ای باشد؟ والدینی هم در کلاس هستند که فعالیت‌های کودکشان را ثبت و ضبط می‌کند و آن‌را با من و دیگران به اشتراک می‌گذارند. با این‌حال، کودکانی هم در کلاس هستند که علاقه‌ی کمتری به مباحث دارند، که به بخشی از دلایل این بی‌تفاوتی در پرسش قبل اشاره کردم.
تحصیلات خودتان در این زمینه است؟
خیر. در واقع من بیش‌تر علاقه‌مند به محیط‌زیست‌ام و فعالیت‌هایم را از کودکی آغاز کرده‌ام. تحصیلاتم در رشته‌ی بیولوژی است و ارتباطی با محیط زیست ندارد.
خود شما چه‌طور پسماندهای منزل یا محل کارتان را کنترل می‌کنید؟
درواقع پسماندهای خانه‌ی ما، با رعایت مسایل بازیافت و خرید آگاهانه‌ای که انجام می‌دهیم، به ۸۶درصد کاهش پیدا کرده است. عدد مناسب برای موفقیت دراین زمینه کاهش ۹۵درصدی پسماند است. چون همان‌طور که می‌دانید نمی‌شود به پسماند صفر رسید. می‌توان گفت بیش‌ترین پسماند خانگی از صنایع غذایی تولید می‌شود. که ما می‌توانیم با دقت در خریدهای روزانه، به‌راحتی آن‌را کنترل و کاهش دهیم. به محض این‌که شخصی تصمیم بگیرد پسماند را به حداقل برساند، البته با رعایت نکات ساده، در یک ماه ۵۰درصد کاهش پسماند را خواهد دید، چون در انتخاب بطری، پلاستیک و ظروف یک‌بار مصرف، دقت بیش‌تری خواهد کرد. بعد از آن باید برنامه‌ریزی جدی را آغاز کرد. چه موادی را در چه بسته‌بندی‌ای بخریم؟ با باقی‌مانده‌ی مواد چه کنیم؟ و…
چه‌طور ممکن است افراد خانواده با این مساله کنار بیایند؟
به نظر من، مهم‌ترین چالش در این راه کودکان هستند. آن‌ها مصرف‌گرایی را دوست دارند و شناختی نسبت به آسیب‌ها و صدمات خرید ندارند. اگر درباره‌ی این صدمات بدانند، لذت خرید در آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
حالا تصور کنید که من مادری هستم که علاقه و آشنایی‌ای به محیط‌زیست ندارم ولی دوست دارم مواردی را در این زمینه رعایت کنم و آموزش بدهم. چه پیشنهادی برای من دارید؟
فکر کردن در مورد سرنوشت پسماند، همه‌چیز زندگی ما را تغییر می‌دهد. کاهش پسماند، صرفه‌جویی اقتصادی را هم دربر دارد و این خود می‌تواند انگیزه‌ی محیط‌زیستی در فرد ایجاد کند. مدیریت و کاهش پسماند اصلا کار پیچیده‌ای نیست، کافی است کالاهای پایدار را جایگزین یک‌بار مصرف‌ها کنیم و ببینیم بیش‌ترین زباله‌ای که تولید می‌کنیم در کدام بخش است و بعد در صدد کاهش و یا حذف آن برآییم.
طبعا در حوزه‌ی پسماند می‌توانم نکاتی را یادآور شوم:
در گام اول لازم است ما راه‌های کاهش پسماند را بررسی کنیم. باید ببینیم دیگران در این زمینه چه کارهای مثبتی را انجام می‌دهند. به طور مثال این که ما موقع خرید از قصابی از ظرف استفاده کنیم زیاد رایج نیست. اما اگر ببینیم دیگران از ظرف برای خرید گوشت استفاده می‌کنند و از یک‌بارمصرف و پلاستیک استفاده نمی‌کنند، روی ما هم تاثیرگذار خواهد گذاشت.
در گام دوم انتخابهای ما در بسته‌بندی و نگهداری موادغذایی مهم است. از این به بعد دقت کنیم که ظروف و یا بسته‌بندی‌ها از چه موادی هست؟ کاغذی یا پلاستیکی است؟ از شیشه است یا آلومینیوم؟ آن‌وقت انتخابهای خرید ما هم تغییر خواهد کرد و با آگاهی‌هایی که کسب می‌کنیم، گاهی پیش می‌آید خریدهایی را کم‌تر یا اصلا انجام دهیم. با جلوگیری از مصرف‌گرایی اتفاق خوبی برای محیط‌زیست و زمینی که در آن زندگی می‌کنیم خواهد افتاد. با پس‌انداز این مدیریت امکان خرید موادغذایی مغذی و سودمند را بیش‌تر خواهیم داشت.
