مترجم کتاب کودک، باید دنیای کودکان را خوب بشناسد
«حسین فدایی‌حسین»؛ مترجم، نویسنده و پژوهش‌گر، حدود ۱۲ سال است که به طور جدی به کار ترجمه برای کودکان و نوجوانان مشغول است. بیشتر آثاری که از وی سراغ داریم ترجمه و تالیف کتاب‌های پژوهشی و کاربردی در زمینه‌ی نمایش و نمایش‌نامه‌هایی برای کودکان و نوجوانان است.
از ایشان، مجموعه کتاب‌های«۱۰۱بازي» از نشر صابرین و «چهارفصل سرگرمی» از انتشارات امیرکبیر در حوزه‌ی بازی و سرگرمی ترجمه شده است و هم‌چنین کتاب‌های «سال سایه‌ها» از نشر پیدایش و مجموعه‌ی «شاهزاده خانم همستر» از نشر پرتقال در زمینه‌ی رمان و داستان به چاپ رسیده است. وی در حال حاضر مشغول ترجمه‌ی مجموعه رمان «هری همر» می‌باشد.
ماهنامه‌ی کودک گلپونه، به مناسبت ۳۰سپتامبر (هشتم مهرماه) روز جهانی ترجمه، و منظور به گرامی‌داشت کار مترجمان- به‌عنوان سفیران جهانی‌سازی ادبیات- با ایشان درباره‌ی ترجمه برای کودکان و نوجوانان گفتگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
گفتگو از: منصوره عرب‌خراسانی
ضمن تبریک روز ترجمه به شما مترجم ارجمند و سپاس از وقتی که در اختیار گلپونه قرار دادید، به‌عنوان پرسش نخست بفرمایید برای خرید کتاب ترجمه در حوزه‌ی کودکان به چه نکاتی باید توجه کرد؟
سلام. ممنونم از توجه شما به مقوله‌ی مهم ترجمه. من کتاب قابل ترجمه را در درجه‌ی نخست کتابی می‌دانم که مورد علاقه و یا نیاز خودم باشد. درواقع من کتاب را اول برای لذت و علاقه‌مندی خودم تهیه می‌کنم و بعد البته کتابی که ارزش ترجمه داشته باشد و به درد انتشار بخورد. چون به هرحال آدم کتاب را فقط برای خودش که ترجمه نمی‌کند. پس باید به این هم فکر کرد که ترجمه برای جامعه مفید باشد.
اما درباره‌ی ویژگی‌های یک کتاب خوب ترجمه در حوزه‌ی کودک باید بگویم بستگی زیادی به شناخت مترجم از دنیای کودکان دارد. از نظر من بچه‌ها به کتاب‌هایی علاقه دارند که شخصیت‌های تازه و جذابی داشته باشند. موقعیت، قصه و اتفاق‌های جالب و خواندنی در آن اتفاق بیفتد. هم‌چنین به دور از شعارزدگی و مستقیم‌گویی باشد و در یک کلام مخاطب را ناخواسته با خودش همراه کند. به طور مثال من این روزها درحال ترجمه‌ی یک مجموعه رمان هستم که در اقیانوس اتفاق می‌افتد و شخصیت‌هایش همه موجودات زیر آب هستند. شخصیت اصلی داستان یک کوسه‌ی سرچکشي است که به‌خاطر کله‌ی عجیب و غریبش مورد تمسخر دیگران قرار می‌گیرد، ولی همین کله‌ی چکشی و مسخره، خیلی وقت‌ها به دردش می‌خورد و کارهایی می‌کند که بقیه نمی‌توانند انجام دهند. توی این مجموعه رمان تقريبن همه چیز نو و تازه است و می توان گفت ویژگی‌های مناسبی که یک کتاب کودک برای ترجمه باید داشته باشد را در بر دارد.
خریداران چطور کتاب ترجمه‌ی خوب را تشخیص دهند؟
نظر دادن درباره‌ی این‌که مخاطبان چطور کتاب‌های ترجمه خوب و بد را تشخیص دهند کمی سخت است. چون هر مخاطبی ملاک‌ها و معیارهای خاص خودش را دارد. ولی واقعیت این است که ظاهر کتاب یعنی طراحی، اندازه، ابعاد، نام، حتی وزن، حجم و نوع کاغذ و بعد هم قیمت کتاب در درجه اول اهمیت قرار دارد و بعد محتوا، یعنی قصه و شخصیت‌ها و موضوع و مضمون. بنابراین نوع ترجمه شاید در نگاه اول خیلی مهم نباشد. حتی گاهی ناشر و نام مترجم از خود ترجمه مهم‌تر است.
به نظر شما برای کودکان بیشتر کتاب تالیفی تهیه شود یا ترجمه؟
به نظرمن به لحاظ اهمیت خيلي فرقی نمی‌کند. ما در حوزه‌ی کتاب کودک، هم به کتاب تألیفی و هم ترجمه نیاز داریم و باید هردوی این‌ها در بازار نشر وجود داشته باشد، اگرچه ممکن است عده‌ای معتقد باشند کتاب تألیفی به فرهنگ مخاطب نزدیک‌تر است، ولی از نظر من این‌طور نیست چون این‌جاست که نقش مترجم مهم می‌شود. او به نحوی نقش واسطه‌ی فرهنگی را بازی می‌کند و اثری را که ترجمه می‌کند علاوه بر وفاداری به متن اصلی با ویژگی‌های فرهنگی جامعه هماهنگ می‌کند.
از اهمیت خواندن کتاب‌های ترجمه برای کودکان بگویید.
به نظرمن، در درجه‌ی نخست، مهم این است که بچه‌ها کتاب بخوانند و به این کار عادت کنند، فرقی هم نمی‌کند ترجمه باشد یا تالیف. چیزی که اهمیت دارد کتاب خواندن است. منتهی گاهی به دلیل تازگی و تنوعی که در کتاب‌های ترجمه وجود دراد، این نوع کتاب‌ها می‌تواند رغبت و علاقه بیشتری را در بچه‌ها ایجاد کند و در این زمان است که کتاب ترجمه اهمیت پیدا می‌کند.
اگر در زمینه‌ی ترجمه صحبتی دارید بفرمایید.
صحبت خاصی نیست، جز این‌که به حوزه‌ی ترجمه نباید تعصبی و یک جانبه نگاه کرد. مقوله‌ی تالیف و ترجمه را نباید به نفع دیگری حذف و انکار کرد. به هردو نوع کتاب باید به یک اندازه اهمیت داده شود و این مخاطب باشد که تصمیم بگیرد کدام را انتخاب کند.
در پایان اگر امکان دارد، چند کتاب ترجمه خوب برای کودکان معرفی کنید.
نام بردن از کتاب ترجمه شده‌ی خاصی را چندان درست نمی‌دانم. چون برای هرکسی ملاک کتاب خوب فرق می‌کند. همه‌ی کتاب‌ها همین که مورد توجه یک ناشر قرار گرفتند و منتشر شدند، ارزش یک بار خواندن را دارند.
