کتاب‌هایی برای آینده
گفت‌وگو با شکوفه صمدی مروج کتاب
آمارها می‌گوید بخش بزرگی از جامعه‌ی کتاب‌خوان کشور ما کودکان هستند. در واقع کتاب‌های کودک و نوجوان است که کمک می‌کند چرخ فرهنگ و کتاب‌خوانی بچرخد و بازار نشر کشورمان رونق داشته باشد. امّا مخاطبان این حوزه یعنی کودکان و نوجوانان و والدین آن‌ها در این بازار شلوغ و متنوع چگونه جنس خوب را از بد تشخیص دهند؟ شکوفه صمدی مروج کتاب کودک است و به بزرگ‌سالان کمک می‌کند تا شیوه‌ی درست کتاب خریدن و کتاب خواندن برای کودکان را پیدا کنند. خودش مادر سیاوش هفت ساله است و در نقش مخاطب عام هم با بازار کتاب و نشر ارتباط دارد. شکوفه صمدی در گفت‌وگو با گلپونه به مناسبت آغاز هفته‌ی کتاب و کتاب‌خوانی درباره‌ی نقش کتاب‌ها و ابزارهای دیگر در رشد کودکان می‌گوید و ما را با چند کتاب خوب و جذاب در این زمینه آشنا می‌کند.
گفت‌وگو: فاطمه ترجمان
کتاب و بازی، سلاح عبور از شرایط بحرانی!
در دوران کرونا اتفاق‌های زیادی افتاد و شرایط تغییر کرد. تغییراتی که از جنبه‌هایی خوب و از جنبه‌هایی بد بود. از جمله این‌که بچّه‌ها تا مدّتی در قرنطینه‌ی خانگی مجبور بودند و تمام فعالیت‌هایی که بیرون داشتند، چه مهدکودک و مدرسه، چه پارک و چه حضور در اجتماع و… را در خانه جبران کنند. قسمت خوبش این بود که موقعیتی را برای صمیمیت با والدین، شناخت بیش‌تر افراد خانواده و کشف سرگرمی‌های تازه برای بچّه‌ها فراهم کرد.
از طرفی ما بزرگ‌ترها که مواجهه با این شرایط را بلد نبودیم کمی دچار نگرانی و تشویش شدیم. اینجا بود که سرگرمی‌ها به کمک ما آمدند. خیلی‌ها کم‌کم شروع کردند به پیدا کردن راه‌حلی تا بتوانند این دوران را به خوبی بگذرانند. مثل پختن نان در خانه، اختراع بازی‌های دسته‌جمعی یا کمک‌گرفتن از بازی‌های مناسبی که از گذشته وجود داشت، و البته کتاب خواندن‌های دسته جمعی یا جداگانه و گفت‌وگو درباره‌ی آن کتاب‌ها
تجربه‌های کودکی، راه‌گشای روزهای بزرگ‌سالی
ما در بزرگ‌سالی برای مواجهه با مسایل مختلف نیاز به مهارت‌هایی داریم که باید در کودکی به دست آورده باشیم. این مهارت‌ها در جریان همین تجربه‌های لذّت‌بخش به‌دست می‌آید. اگر امروز پسر من بتواند خودش یک میان‌وعده‌ی غذایی درست کند و این برایش مثل بازی و سرگرمی باشد از این موضوع لذّت خواهد برد و اگر در بزرگ‌سالی روزی مجبور شد برای خودش آشپزی کند دیگر در بن‌بست قرار نمی‌گیرد و مهارت این‌را خواهد داشت که چاره‌ای بیاندیشد. انسان امروز در دنیای پُر شتابی زندگی می‌کند که مهارت‌های بسیاری نیاز دارد. و افراد تاثیرگذاری مانند والدین، مربّیان، رسانه‌ها، مدرسه، اداره‌های متولّی امور کودکان باید کمک کنند این نسل تازه با ابزارهایی که در دست دارد،
با مطالعه و بازی چیزهایی یاد بگیرد که در دنیای آینده‌ی خود راحت‌تر زندگی کند. آن‌وقت است که این همه افسردگی و ناامیدی ناشی از کمال‌گرایی و ناتوانی را شاهد نخواهیم بود. حتی اگر در بزرگ‌سالی هم وقتی برای مطالعه‌ی آزاد، بازی و تفریح برای خودمان تعریف کنیم به نظرم انسان‌های سالم‌تری خواهیم بود و راحت‌تر با مشکلات دنیای مدرن مواجه می‌شویم.
هنگام انتخاب بازی و کتاب حواس‌مان به کدام نیازهای کودک باشد…
یکی از چیزهایی که باید در انتخاب کتاب و بازی‌ها مورد توجه قرار بگیرد تا به رشد جامه کند، توان‌افزایی و پذیرش دیگری است. شاید لازم باشد چیزهایی را در بازی‌ها تغییر دهیم. مثل تفکیک جنسیتی. مهارت‌ها می‌تواند زندگی ما را غنی کند. و مهارت چیزی نیست که آن‌‌را به دخترانه و پسرانه تقسیم کنیم.
می‌توانیم بعضی بازی‌ها را اصلاح کنیم تا به هدف‌های ما نزدیک باشند و فارغ از کلیشه‌ها، به سرگرم شدن، شناخت، مشارکت و یادگرفتن کودکان کمک کند. می‌توانیم برد و باخت را کمرنگ کنیم و مشارکت را افزایش دهیم. علاوه بر این، صمیمیت و ارتباط را پررنگ کنیم. یعنی این‌طور نباشد که اگر من امتیاز بالایی آوردم تنها برنده باشم. بسیاری از بازی‌ها هستند که در آن‌ها اگر تمام اعضای گروه شما امتیاز بالا بیاورند شما برنده هستید. این رویکردها بسیار به اصلاح جامعه‌ی ما کمک می‌کند.
مهارت مهم دیگری که باید به آن توجه کنیم، گفت‌وگو است. پرورش مهارت گفت‌وگو می‌تواند با خواندن یک کتاب یا در یک بازی شکل بگیرد. پرسش‌ها و اظهارنظرهای کودک هنگام شنیدن داستان کتاب بهترین فرصت برای این تمرین است.
روش گفت‌وگو هنگام بازی بستگی به نگرش بازی‌کننده‌ها دارد که هم شامل کودک می‌شود و هم بزرگ‌ترها. می‌توانیم در خلال بازی گفت‌وگو کنیم یا بعد از تمام شدن بازی درباره‌‌اش حرف بزنیم. می‌توانیم به هم کمک کنیم یا راه‌های جدیدی در بازی کشف کنیم. بازی‌های مناسب گفت‌وگو می‌توانند بازی‌های کارتی یا هر بازی دیگری باشند.
کتاب‌هایی برای بازی و تعامل
در پایان می‌خواهم به یک سری کتاب اشاره کنم. کتاب‌هایی که به ما کمک می‌کنند تا بدانیم چگونه با کودکان خود تسهیل‌گرانه مواجه شویم…
شش شاگرد تازه
داستان بچّه‌موش‌هایی است که با هم خواهر و برادر هستند و هر کدام ویژگی‌هایی متفاوت از دیگری دارد. در این کتاب معلّم هوشمندی را می‌بینیم که بچّه‌موشی را که موضوعی را دوست ندارد با فعالیت دیگری که دوست دارد سرگرم می‌کند و درسی که باید به این موش کلاس اولی می‌دهد.
کتاب شش شاگرد تازه را اینجا خریداری کنید
شهر گربه‌ها
یک کتاب تصویری است که هر گوشه‌ای از آن می‌توانیم داستانی کشف کنیم و با آن ساعت‌ها و ساعت‌ها با کودک بازی کنیم. کتابی‌است که کاملاً باز می‌شود و فضایی متنوع و پُر از حرکت از شهر گربه‌ها را قابل مخاطب قرار می‌دهد. این کتاب را در جمع‌های بزرگ هم می‌توانیم بخوانیم و لذّت ببریم.
کتاب شهر گربه‌ها را اینجا خریداری کنید
اینجا را فشار بده
این کتاب که برای خردسالان است در هر صفحه از کودک می‌خواهد کاری انجام دهد، نقطه را فشار دهد، کتاب را جابه‌جا کند، دست بزند و در صفحه‌ی بعد با نتیجه‌ی غافل‌گیرکننده‌ای مواجه شود. بنابراین این کتاب می‌تواند ابزاری برای بازی و لذّت کودک باشد و به او جهت‌ها، رنگ‌ها، شمارش و مهارت‌هایی مانند دقت به محیط اطراف و خلاقیت را انتقال دهد.
کتاب اینجا را فشار بده را اینجا خریداری کنید
بزن روی درخت جادویی
کتاب‌های تعاملی دیگری هستند که خواندن آن‌ها همراه با بازی و حرکت و خنده است. و البتّه خواندن آن‌ها در جمع خانواده شیرینی بیش‌تری دارد.
کتاب بزن روی درخت جادویی را خریداری کنید
بگو و برو
داخل این کتاب پُر از نقطه‌ها و خط‌های جورواجور است که از کودک می‌خواهد با فشار دادن هر کدام از آن‌ها صدای کوتاه یا بلندی ادا کند. بنابراین می‌تواند به کودک در آواورزی کمک کند و درعین‌حال این بازی‌های آوایی برایش سرگرم‌کننده و خنده‌آور باشد.
کتاب بگوو و بروو را خریداری کنید
بازی با انگشت‌ها
کتاب روان و شیرینی که با ابزار ساده‌ای که همیشه همراهمان است کودک را سرگرم می‌کند. در این کتاب ۱۶ بازی و ۱۶ شعر برای بازی و نمایش با انگشت‌ها وجود دارد که یادآور بازی‌های قدیمی ایرانی مانند لی‌لی‌لی حوضک هستند. بازی با انگشت‌ها، در هر داستان به انگشت‌های کودک شخصیت جدیدی برای روایت یک داستان می‌دهد.
کتاب بازی با انگشت‌ها را اینجا خریداری کنیدکتابهای دیگری هم هستند که می‌توان با جستجوی عنوان «کتاب بازی» یا «کتاب تعاملی» به آن‌ها دست پیدا کنیم و از آن‌ها لذت ببریم.
