گفت‌وگو با علی یعقوبیان‌مهر، احیاگر عروسک‌های بومی
عروسک‌های روستای حاجی‌بیگی
به دنیای خود برگشتند
» حالا بیش از یک سال است که به روستا برگشته است. روستایی که زادگاه مادری‌اش بوده و بیست و هفت‌سال تعطیلاتش را آن‌جا سپری می‌کرده. وقتی دوران سربازی را تمام کرد از خودش پرسید حالا باید از کجا شروع کنم؟ اما مثل خیلی از پسرهای دیگر که سربازی را تمام می‌کنند و دنبال کار می‌کردند، گیج نشده بود. چون از قبل می‌دانست می‌خواهد چه کار کند. فقط کافی بود به روستا برگردد و کارش را شروع کند. تصمیم گرفته بود هنرهای اصیل روستایی را احیا و برخی از آن‌ها را تقویت کند. قالی‌بافی ذهنی بدون نقشه و عروسک حاجی‌بیگی از آن هنرهایی بودند که فراموش شده بودند و او توانست آن‌ها را احیا کند.
در این گفت‌وگو، گلپونه سری به عروسک‌های روستای حاجی‌بیگی، روستایی از توابع بخش کدکن شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی، زده و با علی یعقوبیان‌مهر احیاگر آن‌ها گفت‌وگو کرده است.
» چرا روستای حاجی‌بیگی را برای این هدف انتخاب کردید؟
ما به دنبال روستایی بودیم که پتانسیل کار در حوزه‌ی صنایع دستی را داشته باشد. یعنی هنری داشته بشود که بتوانیم آن را احیا کنیم و توسعه بدهیم. می‌دانستم که حاجی‌بیگی در حوزه‌ی صنایع‌دستی از ظرفیت بالایی برخوردار است. پس از تحقیق در تاریخچه و انواع هنرهای این روستا، کار را شروع کردیم.
» چقدر طول کشید تا نخستین عروسک ساخته شود؟
نزدیک به چهارماه زمان برد تا نخستین عروسک ساخته شود. عروسکی که همه‌ی مؤلفه‌های عروسک بومی را هم داشت. نخستین عروسک‌های روستا براساس آن‌چه خانم‌های روستا از مادربزرگ‌هایشان به یاد داشتند ساخته شد.
» در دنیای عروسک‌های بومی بسیار با عروسک‌هایی برخورد می‌کنیم که چهره ندارند. عروسک‌های شما هم بدون چهره‌اند. دلیل آن چیست؟
نه تنها مردمان روستای ما بلکه مردمان بسیاری از مناطق دنیا مثل شیلی و روسیه معتقدند نباید تمثالی کامل از انسان ساخته شود. مگر این‌که روح درون کالبد دمیده شود. به همین دلیل، باید نقصی در تمثال ساخته‌شده وجود داشته باشد. انتخاب مردم این روستا برای نقص‌داشتن، حذف چهره بود. ما هم از این عقیده استقبال کردیم و به آن احترام گذاشتیم.
» لباس عروسک‌ها از چه بخش‌هایی درست شده است؟
چارقد برای قسمت سَر و شلیته برای لباس اصلی، گوینَک یا همان جلیقه برای پوشش رو و یک یاقلوق یا دستمال سر، لباس عروسک‌ها را تشکیل می‌دهند.
عروسک‌هایی که واقعی هستند
جالب است بدانید این عروسک‌ها از دنیای خیال بیرون نیامده‌اند. آن‌ها در دنیای واقعی، شخصیت‌هایی حقیقی دارند. مانند «خاله‌خورشید» را با قصّه‌ی بالارفتن از درخت می‌شناسیم. او آلوچه می‌چید و نانی پُر چارقدش می‌گذاشت که اگر زمان آلوچه‌چیدن گرسنه شد بخورد.
یا «زهرا جیلی» همان کسی است که زمانی که با شوهرش قهر می‌کرد زیر قزقن قایم می‌شد. حتی یک‌بار این قهر‌کردن و قایم‌شدن یک هفته طول کشیده بود.
» آیا عروسک مرد هم دارید؟
بله، نخستین نمونه‌ی عروسک مرد را با اقتباس از شخصیت آقاصفر درست کردیم. او پیرمردی سبیلوست که همیشه و در هر فصلی از سال کلاه نمدی به سَر و پیژامه‌ای آبی و راه‌راه به پا دارد. دومین نمونه‌ی عروسک مرد را هم با اقتباس از شخصیت علی ساختیم. او دشت‌بان است و لباس مخصوص آن‌ها را می‌پوشد. حالا عروسکش هم دقیقاً همان شمایل را دارد.
به‌غیر این عروسک‌ها که اقتباس از دو شخصیت مشخص هستند عروسک‌های مرد دیگری را داریم که به شمایل مردان زحمت‌کش روستایی ساخته‌ایم. به تازگی یک نمونه عروسک مرد دیگر نیز با اقتباس از مردان خراسانی درست کرده‌ایم.
» آیا عروسک‌ها خانه‌ای دارند که بشود برای دیدنشان به آن‌جا آمد؟
بله، ما در حاجی‌آباد یک خانه‌ی عروسک داریم و عروسک‌های بی‌چهره‌مان را آن‌جا نگه می‌داریم. علاوه بر این، هنرمندانمان ساعاتی از روز را در این خانه سپری می‌کنند تا عروسک‌های زیبای روستایی را درست کنند.
» قیمت عروسک‌ها چقدر است؟
هرکدام از عروسک‌ها ۳۵هزار تومان قیمت دارند که البته ۲۰هزار تومان هم برای هزینه‌ی پست دریافت می‌شود. بسته به این‌که کجای ایرانید، عروسک‌ها پس از سفارش، چهار تا پنج‌روزه به دستتان می‌رسند.
عروسکی که شبیهش وجود ندارد
یکی از زیبایی‌های این عروسک‌ها این است که تک‌اند چون کار دست‌اند. یعنی حتی اگر از عروسک خاله‌خورشید دوتا سفارش بدهید دوتایشان شبیه به‌هم نخواهند شد. این یعنی عروسکی که شما خواهید داشت شبیه هیچ عروسک دیگری نخواهد بود.
» شما هم می‌توانید به رونق‌گرفتن این کار کمک کنید
اگر به صنایع‌دستی و فرهنگ‌های بومی علاقه دارید و دلتان می‌خواهد به رونق‌گرفتن کار عروسک‌های حاجی‌بیگی کمک کنید می‌توانید دست به‌کار شوید. چطور؟ علی یعقوبیان‌مهر به شما می‌گوید:
» ۱. اگر در خانه تکه‌پارچه‌هایی دارید که قدیمی شده‌اند، از مد افتاده‌اند یا آن‌قدر کوچکند که نمی‌توانید از آن‌ها استفاده کنید لطفاً آن‌ها را به دستمان برسانید تا در دوختن پیراهن عروسک‌ها از آن‌ها استفاده کنیم.
» ۲. برای دادن هدیه و سوغات و یادگاری، تولیدات خودمان را بر هر کالای خارجی ترجیح بدهیم و به این ترتیب هم از فرهنگ خودمان و هم از کسب و کارهای نوپا حمایت کنیم.
» ۳. و نکته‌ای که شاید کم‌تر به آن توجه کنیم: برخی از محصولات، پسماند تولیدی بالایی دارند. سعی کنیم کالایی را انتخاب کنیم که کم‌ترین زباله را تولید کند.
» اگر می‌خواهید به دنیای این عروسک‌ها سرک بکشید و گشتی در روستای حاجی‌بگی بزنید
به صفحه‌ی اینستاگرام علی یعقوبیان‌مهر
سر بزنید:
این‌جا قصّه‌های بسیاری برای شنیدن و عکس‌های زیبایی برای تماشا کردن وجود دارد.
بیشتر در این باره: |
