به مناسبت ۹ شهریور، روز ملی یوزپلنگ ایرانی
مهربانی با یوزپلنگ‌های قشنگ
وقتی نام یک جاندار را روی یک روز می‌گذارند، بی‌شک دلیل مهمی وجود دارد. یوزپلنگ آسیایی در گذشته‌ها در کشورهایی مثل هند، قزاقستان، عراق، پاکستان، ترکمنستان و عربستان زندگی می‌کرد. امّا در تمام این کشورها منقرض شده و در پنجاه سال گذشته تنها زیست‌گاه آن ایران است. در روی زمین کمتر از ۱۰۰ قلاده از این گونه‌ی حیوانی باقی مانده است. حالا ۹ شهریور در ایران روز ملّی یوزپلنگ ایرانی نام گرفته است. به همین مناسبت با هم در گلپونه درباره سريع‌ترين پستاندار خشکی جهان بخوانیم و چه خوب است دوستش داشته باشیم!
یوزپلنگ شناسی
• یوزپلنگ یا چیتا تنها گربه‌سان اجتماعی ايران است. معمولا یوزهای ماده با توله‌های‌شان زندگی می‌کنند. یوزهای برادر هم بیش‌تر گروه‌های کوچک تشکیل می‌دهند. آن‌ها با هم به دنبال شکار و جفت می‌گردند.
• یوز دست و پای بلند و کشيده، سَر کوچک، کمر باريک و سينه‌ی بزرگی دارد. گوش‌هایش کوچک و گرد است. یکی از تفاوت‌های یوزپلنگ با ببر این است که خال‌های كوچک و سياه و توپری دارد و از گوشه‌ی چشم تا دهانش دو نوار سياه دارد.
• منطقه‌ی حفاظت شده‌ی پارک ملّی توران یکی از مهم‌ترین زیستگاههای یوزپلنگ ایرانی است.
• محبوب‌ترین غذا برای او در ايران قوچ و ميش است. علاوه بر این این جاندار گوشت‌خوار از خوردن حیوان‌هایی مثل کَل و بز، جبير، آهو و پستانداران کوچک و پرندگان هم لذّت می‌برد.
• یوزپلنگ نمی‌تواند غرش کند اما صداهای گوناگونی دارد و با جذبه است!
دشمنان یوز
• وقتی توله یوزپلنگ‌ها تنها می‌شوند مثلا مادرشان به شکار می‌رود، ممکن است شیر، کفتار، عقاب و کرکس و بقیه‌ی شکارچی‌های طبیعت به آن‌ها حمله کنند. سگ‌های گله هم وقتی به یوزپلنگ حمله می‌کنند، باعث ضعیف شدن و از بین رفتن آن‌ها می‌شوند.
• متاسفانه انسان بزرگ‌ترین تهدید برای زندگی یوزپلنگ‌هاست. انسان‌ها باعث شده‌اند جمعیت این حیوان در معرض انقراض روز به روز کمتر شود. برای نمونه تصادف‌های جادّه‌ای و یا از بین بردن زیستگاههای آن‌ها باعث مرگ یوزها می‌شود.
کتاب‌های یوزپلنگی را اینجا ببینید
ماجرای نام گرفتن روز یوزپلنگ
۲۷ سال پیش یعنی نهم شهریور۱۳۷۳ خانواده‌ی یوزپلنگ‌ها به سوی نخلستان‌های اطراف شهر بافق آمدند تا آب بنوشند. تعدادی از مردم محلّی با سنگ و چوب به سمت‌شان آمدند و آن‌ها را محاصره کردند. یوز مادر مدتی مقاومت و بعد فرار کرد و سه توله یوزپلنگ گرفتار شدند.
وقتی مامورهای اداره‌ی محیط‌زیست بافق به محل رسیدند دیدند یکی از توله‌ها از دنیا رفته است. دو توله‌ی دیگر را با جراحت‌های شدید به یزد منتقل کردند. توله‌ی دوم به‌خاطر آسیب‌های زیاد در راه از بین رفت.
توله‌ی سوم در یزد درمان شد. او را به تهران رساندند. محیط‌بانان بافق گزارش دادند که یوز مادر به مدّت یک هفته هر روز به نزدیکی نخلستان می‌آمد تا بچّه‌هایش را پیدا کند. بعد دیگر او را در محیط ندیدند.
نام توله‌ی بازمانده را ماریتا را گذاشتند. ماریتا تا سال ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران زندگی کرد و همان‌جا از دنیا رفت. ماریتا نجات پیدا کرد امّا در زندگی‌اش جفتی نداشت.
پس از آن ۹ شهریور را روز ملّی یوزپلنگ ایرانی نام‌گذاری کردند تا حفاظت از این گونه‌ی باارزش بیش‌تر از قبل به ما یادآوری شود.
