پیش به سوی نجات فوک کاسپین
در سال‌های اخیر، بعضی کارهای انسانی مانند تخلیه‌ی مواد شیمیایی در آب دریاها، سوزاندن بیش از حد سوخت‌های فسیلی، رهاسازی زباله در سواحل و شکار بی‌رویه و غیرقانونی باعث شده که زندگی بسیاری از گونه‌های نادر حیوانی، به خطر بی‌افتد. یکی از این گونه‌های در حال انقراض، تنها پستاندار دریاچه‌ی خزر یعنی فوک خزری یا فوک کاسپین است. امّا خوش‌بختانه چند سالی می‌شود که تعدادی از انسان‌های علاقه‌مند به محیط‌زیست، با کارهای داوطلبانه، موفق به ایجاد مرکز حفاظت از فوک خزری شده‌اند تا به صورت مستقیم به نجات این‌گونه‌ی دریایی و در نهایت نجات زندگی همه‌ی ما انسان‌ها کمک کنند.
گزارش: مهدیه اسمعیلی
با فوک خزری آشنا شویم
فوک خزری یا فوک کاسپین یکی از کوچک‌ترین اعضای خانواده‌ی فوک‌ها است. این فوک گونه‌ای منحصر به فرد است که فقط در دریاچه‌ی خزر زندگی می‌کند. فوک خزری با شکار ماهیان ضعیف و بیمار به بقا و گسترش نسل ماهی‌های سالم‌تر کمک می‌کند.
طول بدن فوک کاسپین یک و نیم متر و وزن آن ۸۰ کیلوگرم است. بدن این فوک در ماه نخست زندگی پوشیده از کرک سفید رنگ است که پس از حدود یک ماه موهای قهوه‌ای رنگ، جایگزین این پوشش سفید رنگ می‌شوند. این فوک‌ها گونه‌ی مهاجرند و در فصل زمستان برای تولید مثل به سطوح یخی شمال دریای خزر مهاجرت می‌کنند و پس از حدود دوماه برای یافتن غذا به بخش‌های جنوبی و میانی دریای خزر می‌آیند.
فوک‌های خزری با شش تنفس می‌کنند و می‌توانند بین ۱۵ تا ۲۰ دقیق نفس خود را را زیر آب نگه دارند. آن‌ها به‌دلیل داشتن بدن دوکی شکل، شناگران بسیار ماهری هستند.
یکی از مهم‌ترین خطرهایی که این گونه‌ی درحال انقراض را تهدید می‌کند، کشتار توسط انسان است.
جالب است بدانید کشور روسیه آخرین کشوری است که شکار این‌گونه را غیرقانونی اعلام کرد. تا سال گذشته سازمان شیلات کشور روسیه مجوز شکار فوک‌ها را صادر می‌کرد امّا کمپین‌های مجازی توانستند توجه مراکز محیط‌زیست روسیه را جلب کنند تا شکار فوک خزری را ممنوع اعلام کند.
مرکزحفاظت از فوک خزری
برنامه‌ی حفاظت از فوک خزری در سال ۲۰۰۸ بعد از انتشار نتایجی که از آخرین وضعیت این پستاندار به‌دست آمد، آغاز شد. یک مرکز درمانی و تحقیقاتی در کشور هلند که سابقه‌ی درخشانی در حفاظت از فوک‌ها داشت به همراه موسس و رییس این مرکز، دکتر لنی هارد، نقش مهمی در ایجاد و توسعه‌ی این مرکز داشتند. چندی بعد، ایران به‌عنوان نقطه‌ی شروع حفاظت از فوک خزری انتخاب شد. در سال ۲۰۱۰ مرکز حفاظت از فوک خزری به‌عنوان نخستین و تنها مجموعه‌ی موجود در حوزه‌ی دریاچه‌ی خزر در ایران و در جزیره‌ی آشوراده استان گلستان احداث شد. در طول سالیان گذشته فعالیت‌های مختلفی در این مرکز انجام شده و هم‌چنان درحال گسترش است. بخش‌های مختلفی مثل بخش آموزش و فرهنگ‌سازی، بخش امداد و نجات، بخش پژوهش، بخش فعالیت‌های بین‌المللی و…
تلاش برای آشنایی کودکان با فوک خزری
مرضیه نقیبی، از اعضای فعال مرکز حفاظت از فوک خزری در گفت‌و‌گو با گلپونه می‌گوید:«در راستای آگاه‌سازی کودکان و آشنایی آن‌ها با فوک خزری، کارهای گوناگونی در مرکز صورت گرفته است. ما سعی کردیم از راه برگزاری کارگاه‌های آموزشی، طراحی پوستر، تالیف کتاب قصّه، طراحی عروسک فوک با عنوان کوشا و… کودکان را با این‌گونه و راه‌های حفاظت از آن آشنا کنیم زیرا عقیده داریم آگاهی کودکان می‌تواند به آگاهی خانواده ها و در نهایت نجات محیط‌زیست فوک خزری منجر شود.
وی ادامه می‌دهد:«خوش‌بختانه مشارکت گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه با مرکز تا به این‌جای کار بسیار مطلوب بوده است. برای مثال ماهی‌گیران زمانی که یک فوک خزری در تورشان گیر بی‌افتد، با مرکز امداد و نجات ما تماس می‌گیرند تا همکاران ما خیلی زود برای نجات فوک اقدام کنند. معلّمان، هنرمندان صنایع دستی و جوامع دانشگاهی نیز در فعالیت‌های گوناگون کمک‌های فراوانی به مرکز کردند.»
دست به‌کار شوید و شما هم یک ناجی فوک کاسپین باشید
مرضیه نقیبی در راستای چگونگی مشارکت مردم با این مرکز می‌گوید:«ما یک سازمان مردم‌نهاد هستیم و همه‌ی کارهایی که تا الان در مرکز صورت گرفته، کاملا داوطلبانه و از روی علاقه به محیط‌زیست بوده است. بنابراین از همه‌ی مردم می‌خواهیم در هر زمینه‌ای می‌توانند برای پیش‌برد اهداف مرکز و نجات محیط‌زیست به ما کمک کنند. برای مثال اگر در سواحل شمالی کشور لاشه‌ی فوک خزری و یا حتی فوک خزری زخمی را مشاهده کردند با ما تماس بگیرند و به ما اطلاع بدهند تا همکاران ما در بخش امداد و نجات به آن رسیدگی کنند. ما معتقدیم نجات یک گونه نجات تمام انسان‌ها و کُره‌ی زمین است.»
شما هم اگر علاقه‌مند به نجات و حفاظت از این گونه‌ی دریایی هستید می‌توانید با مراجعه به سایت مرکز حفاظت از فوک خزری به نشانی www.phocacenter.com /?lang=fa و پرکردن فرم ثبت نام، به‌صورت داوطلبانه در هر زمینه‌ای که علاقه‌مند هستید، همکاری کنید. پس تا دیر نشده دست به کار شوید و شما هم یک ناجی فوک خزری باشید.
