نسرین ابراهیمی نصر، مترجم آثار کودک و نوجوان:
ترجمه در حوزه کودکان، امری حساس است
گفت‌وگو: امید مهدوی
نسرین ابراهیمی نصر، از معدود مترجمانی است که اقدام به ترجمه و انتشار ادبیات کودک و نوجوان از زبان روسی به فارسی کرده است. او که از حدود سیزده سال قبل بدین‌سو به ترجمه روی آورده، تاکنون ۵کتاب منتشر شده و علاوه بر دو رُمان آماده چاپ، ۹داستان روسی به ترجمه او، در انتظار انتشار است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، گپ‌وگفت گلپونه با این مترجم فعال و البته خوش‌آتیه به مناسبت ۹ مهرماه؛ روز جهانی ترجمه و مترجم است.
• از خودتان بگویید و این‌که چه شد به ترجمه، آن‌هم ترجمه‌ی آثار کودک و نوجوان روسی به فارسی روی آوردید؟
از کودکی به مطالعه‌ی کتاب بسیار علاقه داشتم و گاهی هم شعر می‌گفتم. به کمک پدرم کتاب‌های مناسب سن و سالَم را مطالعه می‌کردم، امّا در بزرگ‌سالی به صورت اتفاقی در دانشگاه، مترجمی زبان روسی را گذراندم و ناخودآگاه به این سمت کشیده شدم.
• پدر شما از شاعران برجسته‌ی حوزه‌ی کودک و نوجوان است؛ چه شد که در چنین خانواده‌ای به جای شعر به ترجمه تمایل پیدا کردید؟
به نظر من دلیلش این است که شعر یک استعداد ذاتی و خدادادی می‌خواهد که هر کسی نمی‌تواند از عهده‌ی آن برآید. باید شاعر به دنیا بیایی تا با شکوفاشدن این قریحه، در زمره‌ی شاعران درآیی. شعر آموختنی و اکتسابی نیست، امّا ترجمه چیزی است که با مطالعه و قوی کردن زبان می‌توان مترجم شد. در عین حال ترجمه هم، شرایط و ضوابط خاص خودش را دارد؛ باید هم به زبان مبدأ و مادری و هم به زبان مقصد مسلط باشی. البته در مورد ادبیات کودک و نوجوان کار کمی سخت‌تر و حساس‌تر است و باید اصول ادبیات کودک و نوجوان و زبان کودک را خوب بدانی.
• چه کتاب‌هایی در حوزه ترجمه از شما منتشر شده؟
تاکنون، ۵کتاب از ترجمه‌هایم در حوزه‌ی کودک و نوجوان شامل: «خفاش وارونه»؛ «جهان ما»؛ «دخترها و پسرهای سراسر دنیا»؛ «مرغ گُل باقالی» و «کتابچه‌ی جالب» توسط انتشارات «شکوفه امیرکبیر» منتشر شده است.
• الان کار منتشرنشده یا در حال ترجمه در دست دارید؟
بله، دو رمان نوجوان منتشرنشده دارم که ناشرهای مختلف به دلایل مختلف رد کردند. ۹کتاب در دست چاپ دارم که متاسفانه به دلایل مالی و گران بودن کاغذ هنوز منتشر نشده‌اند و امیدوارم به زودی مشکلات تمام ناشران حل شود و کارهای من هم چاپ منتشر شوند.
• استقبال کودکان و نوجوانان ایرانی از آثار روسی چگونه است؟
فرقی نمی‌کند. در همه جای دنیا داستان‌های خوب و آموزنده و ارزنده طرف‌دار دارد. برای گروه‌های سنی پایین خیلی مطرح نیست که مربوط به کدام کشور و کدام زبان است. بیشتر خود مطلب یا داستان اهمیت ویژه دارد.
• وضعیت ترجمه و انتشار کتاب را در شرایط اقتصادی موجود چگونه می‌بینید؟
شرایط ترجمه اصلا خوب نیست؛ همیشه نسبت به ترجمه ظلم شده است. مترجمان مبلغ چندانی دریافت نمی‌کنند، مخصوصا اگر کتاب‌های مناسب زبان خاصی در ایران نایاب باشد و خود مترجم قادر به تهیه‌ی آن از کشور مربوطه نباشد و ناشر کتاب را تهیه کند. متاسفانه ناشران کتاب کودک چند سالی است که در پی کتاب‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی با یک مطلب و متن بسیار کوتاه هستند و به اصطلاح «کتاب‌سازی» می‌کنند.
این‌ها از مشکلات ترجمه است، اما به طور کلی شرایط اقتصادی نشر کتاب، چه در تالیف و چه در ترجمه در سال‌های اخیر اسفناک شده است. تیراژ کتاب‌ها به شدت پایین آمده و اگر تیراژ خیلی پایین باشد، نه ناشر سودی می‌برد و نه مترجم و نه نویسنده. بیشتر کتاب‌ها در حال حاضر ۵۰۰نسخه چاپ می‌شوند و این خیلی اسفناک است.
در بخش نوجوان رمان‌های قابل توجهی چاپ می‌شود، اما برای گروه سنی کودکان بسیار کم است و ناشران هم کمتر به این گروه سنی بها می‌دهند؛ فقط همان‌طور که عرض کردم در حد رنگ‌آمیزی، آموزش و… . البته تاکنون کتاب‌های خوبی در گروه سنی کودکان منتشر شده، ولی نسبت به رمان نوجوان خیلی کمتر هستند.
• و حرف آخرتان…
با توجه به وضعیت کاغذ و قیمت بالای تمام شده و عدم توانایی خرید قشرهای مختلف جامعه و در کنار آن در حال حاضر مشکل شیوع بیماری کرونا؛ به نظر من باید از تسهیلات دیجیتالی بهره گرفت و به قول معروف طرحی نو در انداخت! هم‌چنین ساختار نظرسنجی و ثبت بازخوردهای اجتماعی در حوزه‌ی نشر در ایران به خصوص در ادبیات کودک بسیار ضعیف است و جایگاهی ندارد. باید راهکارهای مناسب و جدیدتالیف و ترجمه تدوین و اجرایی شود وگرنه در آینده‌ای بسیار نزدیک شاهد ورشکستگی اکثر ناشران خواهیم بود.
